در این مطلب بر اساس یک داستان واقعی اهمیت و کاربرد ماتریس سوات را با شما مطرح می کنیم. ماتریس سوات گام اول برای مشاهده همه جانبه شرایط فعلی و تعیین استراتژی برای رسیدن به شرایط مطلوب است.
بدون تعارف در این دنیا، در همه دورانها، بیشتر افراد از مشکلات خودشان می گویند و از شرایط ناراضی هستند، در حالی که برای رسیدن به رویاهایشان اشتیاق دارند! من و شما هم از این قاعده مستثنا نیستیم.
اما یک سوال!
آیا مشکلات شما از مشکلات متفقین در جنگ جهانی دوم بیشتر است؟؟؟؟
مطمئنا نه!
پس متفقینی که به شکست خیلی نزدیک بودند، چطور پیروز شدند؟
آیا می شود از الگوی این پیروزی آنها و ماتریس سوات برای غلبه بر مشکلات و موفقیت در زندگی خودمان استفاده کنیم؟ بله!!!
من به شما خواهم آموخت که چگونه با استفاده از ماتریس سوات از سخت ترین تهدیدها و مشکلات زندگی تان هم جان سالم به در ببرید!! اما بیایید ابتدا ببینیم متفقین چطور در جنگی که داشتند در آن شکست می خوردند، پیروز شدند؟؟!!
به نظر شما سرنوشت جنگ جهانی دوم چطور عوض شد؟
جنگ جهانی دوم با یک برتری مسیرش عوض شد. جایی که برتری آلمانها تبدیل شد به برتری ارتش متفقین! متفقین به خوبی میدانستند چطور از استراتژی ماتریس سوات بهره ببرند!
آلمان ها فاصله ای تا انگلستان نداشتند و از هیتلر بعید نبود به زودی به انگلستان حمله کند. این یک تهدید بزرگ برای انگلستان محسوب می شد. تهدیدی خیلی بزرگ!!
اما آنها یک فرصت هم داشتند. پیام هایی که آلمان ها با متحدان خودشان مخابره می کردند به راحتی توسط انگلیس هم دریافت می شد! مثل نامه های محرمانه ای که به شما می رسد، اما نمی توانید آنها را بخوانید. چون رمزنگاری شده اند.
نقطه ضعف انگلیس ها این بود که اصلا نمی توانستند رمز کدها را بشکنند و پیام ها را بفهمند. در واقع آنها توانایی استفاده از فرصت ها را نداشتند. اما نقطه قوت آنها استفاده از بهترین افراد در زمینه های مختلف برای شکستن آن کد ها بود.
آنها مدت زیادی را صرف برطرف کردن نقطه ضعفشان کردند تا بتوانند از فرصتی که داشتند، استفاده کنند. استفاده از نقاط قوت و مهار کردن نقاط ضعف، از اصول اصلی ماتریس سوات است.
در واقع همین کار بود که برتری را از آلمانها گرفت. چون آنها فکر می کردند محرمانه ترین پیام هایشان را کسی نمی فهمد اما در واقع اینطور نبود.
در نهایت انگلیسی ها توانستند رمز انیگما را بشکنند و پیامهایی که آلمان ها مخابره می کردند را متوجه شوند. حالا آنها می توانستند نتیجه جنگ را برگردانند. اما در اینجا نکته دیگری هم وجود داشت که آنها را تهدید می کرد.
آلمانهایی که توانسته بودند انیگما را بسازند، اگر می دیدند که انگلیسی ها تمام نقشه ها را متوجه شدند سریع مشکل را تشخیص می دادند و انیگما تغییر می کرد و در نتیجه تمام تلاش ها نقش بر آب می شد. کوچکترین خطایی از انگلیسی ها کافی بود تا آلمان ها تمام تلاششان را نابود کنند. بدون شناسایی تهدیدها امکان ندارد بتوان از ماتریس سوات به درستی استفاده کرد.
از آنجایی که متفقین حالا اطلاعات مورد نیازشان بدست آورده بودند، باید با یک استراتژی درست از آن اطلاعات استفاده می کردند. وگرنه هیچ استفاده ای از این موقعیت نمی توانستند بکنند.
آنها باید برای پیروزی استراتژی مناسب طراحی می کردند. با طرح یک استراتژی موفق، ارتش متفقین، آلمان ها را شکست دادند و برنده جنگ جهانی دوم شدند. آن هم در شرایطی که آلمان ها به شدت قدرتمند بودند. اما متفقین توانستند به خوبی از مواضع دشمنشان اطلاعات بدست بیاورند و همین موضوع آنها را به پیروزی رساند.
متفقین اطلاعات را بدست می آوردند و در مورد آن اطلاعاتی که خیلی حساس نبودند، طوری وانمود کردند که از آن خبر ندارند و به این ترتیب افسران آلمانی شکی به لو رفتن اطلاعات مهم نمی کردند. به این ترتیب به اصطلاح چراغ خاموش حرکت کردند و بدون سوظن دشمن، اطلاعات زیادی را بدست آوردند و در زمانی مناسب با کسب اطلاعات فوق محرمانه، ضربه ای مهلک به پیکر ارتش نازی زدند تا دیگر نتواند خود را بازسازی کند.
از جنگ جهانی بگذریم و به موضوع خودم برسیم. ماتریس سوات!
ماتریس سوات و جمع آوری اطلاعات
شما در زندگی برای چه می جنگید؟
تا به حال ماتریس سوات زندگی یا کسب و کار خود را رسم کرده اید؟ به آن فکر کرده اید؟
زندگی تمام آدمها جنگ است! یک جنگ با گذشته، یا مشکلات، رقبا، شرایط اقتصادی و خیلی چیزهای دیگر!
برای برنده شدن در این نبردها شما به دو چیز نیاز دارید:
- اطلاعات
- استراتژی
بدون اطلاعات و استراتژی، هیچ نبردی را نمی توانید برنده شوید!
ماتریس سوات به فکر و ذهن شما ساختار می دهد تا بتوانید به درستی فکر کنید، اطلاعات مورد نیازتان را جمع آوری کرده جدول بندی کنید و سپس بر اساس این جدول (ماتریس سوات) استراتژی مناسبی را برای رسیدن به اهداف خود در پیش بگیرید.
به نظر شما چطور می شود برای نبردهای زندگی خود اطلاعات بدست بیاوریم و بر اساسشان استراتژی تعیین کنیم؟
راه کار شما چیست؟
برای بدست آوردن اطلاعات شما به یک نیروی اطلاعاتی نیاز دارید! شما باید چیزی داشته باشید که بتوانید با آن هم مواضع دشمن را رصد کنید و هم اطلاعات دقیقی از خودتان بدست بیاورید. باید بتوانید نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصتها را در کنار هم ببینید. جمله قبلی را دوباره بخوان!
شما باید نسبت به رقیبان، گذشته خودتان و همچنین مشکلاتتان به یک برتری دست پیدا کنید و از آن برتری استفاده کنید و در این نبرد برنده باشید!
تا به حال به این فکر کرده اید که چقدر از شکست و ناکامی متنفرید؟
چرا ناخودآگاه خیلی از ایده هایتان را امتحان نمی کنید که مبادا شکست بخورید؟
ترس از قضاوت مردم چقدر شما را از قدم گذاشتن در مسیر رویاهایتان به عقب هل داده است؟
همه ما در اعماق قلب و ذهنمان جواب این سوال ها را داریم. پاسخ این سوالات اینقدر ناخوشایند هستند که حتی نمی خواهیم با آنها مواجه شویم. اما حالا وضعیت فرق کرده است. همین الان که شما در حال خواندن این مطلب هستید، ناخودآگاه در حال قدم گذاشتن در مسیر تحول استراتژیک فردی یا سازمانی خودتان هستید.
تحول استراتژیک چیست؟
تحول استراتژیک نوعی دگرگونی درونی است که نمود بیرونی دارد. اگر بخواهیم واضح تر بگوییم یعنی شما در درون خودتان یک تحولی ایجاد می کنید که اثرات آن را در دنیای بیرون مشاهده می نمایید.
این تحول استراتژیک می تواند دوایی بر تمام دردها باشد. چرا که ریشه بنیادی دارد. این تحول نوعی ابزار است که بسیاری از افراد و شرکتهای موفق در سراسر دنیا از آن استفاده می کنند.
ما راجع به ماتریس swot صحبت می کنیم.
اما این ماتریس چیست و چگونه می تواند زندگی شما را متحول کند؟
ماتریس سوات چیست؟
ماتریس سوات (SWOT) یک جدول 2*2 ساده که تمام اطلاعات مورد نیاز شما برای تعیین یک استراتژی برتر برای زندگی یا کسب و کارتان را برای شما فراهم می کند. ماتریس سوات از دهه 1990 به طور جدی وارد علم مدیریت شده و یکی از ساده ترین سیستم هایِ کارآمدِ تعیین استراتژی است.
در واقع استفاده از این ماتریس یعنی شما از اصول و پایه، استراتژی دارید.
شاید فکر کنید ماتریس سوات خیلی ساده است و در چهار کلمه خلاصه می شود.
این تصور هم درست است و هم غلط!
ماتریس سوات ساده است اما از آنجایی که وقتی با حجم زیاد اطلاعات مواجه می شوید، ممکن است تصمیم اشتباه بگیرید یا نتوانید ساختار درستی به آن اطلاعات در ذهن خود بدهید و یا حتی از اطلاعات حیاتی چشم پوشی کنید. پس لازم است بلد باشید بر اساس ماتریس سوات برنامه ریزی کنید و این کار دو مرحله دارد:
- کسب اطلاعات
- تعیین استراتژی
و برای کسب بهترین نتایج باید در هر دو به اندازه کافی کاربلد باشید!
چرا ماتریس سوات؟
ماتریس سوات یکی از بهترین روشهای جمع کردن مهمترین اطلاعات لازم برای شناخت یک فرد، تیم یا سازمان است. چیزی مثل تستهای شخصیت شناسی. با این تفاوت که این اطلاعات واقعی و بر اساس شواهد عینی هستند.
تمام تستهای شخصیت شناسی که تا به حال داده اید، این که یک مرداد ماهی جذاب هستید یا یک خردادی مغرور را به کلی فراموش کنید. اگر می خواهید خودتان را واقعا بشناسید و اگر می خواهید نسبت به شرایط آگاهی واقعی داشته باشید، ماتریس سوات بهترین و سریع ترین گزینه است.
ماتریس سوات پایه و اساس بیشتر سیستمهای استراتژیک است. به این شکل که شما سراغ هر کدام از روشهای تعیین استراتژی بروید، خلاصه ترین حالت و چکیده نهایی به چهار کلمه می رسد.
- نقاط قوت (Strengths)
- نقاط ضعف (Weaknesses)
- فرصت ها (Opportunities)
- تهدیدها (Threats)
و این یعنی سوات…
حالا شما اگر سوات را یاد بگیرید در واقع توانسته اید مبانی نوشتن یک استراتژی و بدست آوردن اطلاعات برای نوشتن آن استراتژی را یاد بگیرید.
ماتریس سوات برای شما دو کار می کند.
اول اینکه اطلاعاتی که شما از وضعیت فعلی لازم دارید را برایتان مشخص و خط فکریتان را هدایت می کند. و دوم به شما کمک می کند که بر اساس آن اطلاعات یک استراتژی هوشمندانه طراحی کنید تا به بهترین نتیجه ممکن برسید. در واقع با ماتریس سوات می توانید مشاور استراتژیک خودتان باشید و استراتژی محرمانه خودتان را طراحی کنید.
برای اینکه ویروسهای بازار مانند رکود، تورم، رقبای جدید، کمبود محصول یا هر چیز دیگری، کسب و کار شما را از بین نبرد، باید آن را واکسیناسیون کنید.
اما واکسیناسیون برای کسب و کار یعنی چه؟ این موضوع اینجا هم همان معنی را دارد!
واکسیناسیون کردن یعنی شناختن تهدیدات و از بین بردن آنها قبل از اینکه آنها شما یا کسب و کارتان را از بین ببرند.
چطور می شود تهدیدها را شناخت؟
چطور می شود قبل از اینکه آسیبی به کسب و کار ما وارد کنند آنها را از بین برد؟
چطور می شود تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد؟
چطور کسب و کار خودمان را واکسیناسیون کنیم؟
ساده ترین و به صرفه ترین سیستم در این زمینه ماتریس سوات است. با سوات (SWOT) می توانید تهدیدها را شناسایی کنید و حتی استراتژی هایی برای از بین بردن آنها بنویسید.
ماتریس SOWT
اولین کاری که باید بکنید این است که اطلاعات درون سازمانی و برون سازمانی را جمع آوری کنید و تحت عنوان نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید به صورت جداگانه، لیست کنید.
نمونه هایی از نقاط قوت و ضعف
نمونه هایی از نقاط قوت و ضعف که بیشتر درونی هستند و به خودِ آن شخص یا سازمان بستگی دارند، می تواند شامل لیست زیر باشد:
- تجربه فنی بالا یا پایین
- ارتباطات موثر زیاد یا کم
- برندسازی موفق یا ناشناخته بودن
- نقدینگی بالا یا پایین
- تجهیزات و تکنولوژی بروز یا قدیمی
- حضور موثر یا ضعیف در فضای آنلاین
این لیست می تواند همینطور ادامه پیدا کند.
نمونه هایی از لیست فرصت و تهدید
نمونه های فرصت ها و تهدیدها که بیشتر بیرونی هستند و به شرایط بازار و جامعه بستگی دارند، می تواند شامل این موارد باشد:
- تقاضای زیاد یا کم توسط مشتریان
- تورم و رکود اقتصادی
- کرونا و تعطیلی بسیاری از کسب و کار ها
- رقبای قدرتمند
- قوانین جدید کشور
- تحریمها
- بالا یا پایین رفتن قیمت دلار
فرصت یا تهدید؟
لازم است متوجه باشید اینکه یک موضوع فرصت است یا تهدید کاملا به هدف و چشم انداز شما بستگی دارد. مثلا دو شرکت را در نظر بگیرید که در کار پوشاک فعالیت می کنند. یکی بر وارد کردن برندهای مطرح خارجی متمرکز است و دیگری بر تولید داخلی. بالا رفتن قیمت دلار، تحریمها و قوانین سخت گیرانه گمرک به نفع یکی و به ضرر دیگریست.
یا به عنوان مثال دیگر کرونا و حواشی آن به نفع برخی از کسب و کارها و به ضرر خیلیهای دیگر تمام شد. رستورانها تعطیل شدند اما آشپزخانه های غذای بیرون بر رونق پیدا کردند. بسیاری از فروشگاه ها تعطیل شدند اما وضع فروشگاه های اینترنتی بهتر شد. سهام فروشگاه اینترنتی آمازون، این غول خرده فروشی دنیا در دوران کرونا 86% افزایش پیدا کرد و ثروت جف بزروس مالک آن، نزدیک به دو برابر شد!
پس در هر شرایط این هدف و چشم انداز شماست که تعیین می کند که یک اتفاق فرصت است یا تهدید!
جدول سوات
نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدها را در جدولی مشابه شکل زیر جمع آوری می کنیم. یادتان باشد که باید اطلاعات ارزشمند و درست را در آن قرار دهید و در غیر این صورت گمراه می شوید و خیلی نمی توان به نتیجه متکی بود.
تحلیل و طراحی استراتژی بر اساس ماتریس سوات
حال که جدول سوات را با اطلاعات با ارزش بدست آوردیم، باید سعی کنیم نقاط تلاقی نکات مثبت و منفی را در آن شناسایی کنیم تا بتوانیم بر اساس آن استراتژی درستی را در پیش بگیریم. به شکل زیر توجه کنید.
در این ماتریس 4 حالت ممکن است اتفاق بیفتد:
- قدرت و فرصت
- قدرت و تعدید
- ضعف و فرصت
- ضعف و تهدید
حالا بر اساس اینکه کدام یک از حالت های بالا در مورد موضوعی که برای آن تلاش می کنیم اتفاق می افتد، استراتژی خود را تدوین و پیاده سازی می کنیم. در ادامه هر 4 حالت ماتریس سوات را با ذکر مثال بررسی می کنیم تا موضوع کاملا روشن شود.
استراتژی قدرت و فرصت ماتریس سوات (Strengths & Opportunities)-SO
در شرایطی که ما در یک موضوع خاص قدرت داریم و فرصتی هم پیش آمده که بتوانیم از آن نقطه قوت استفاده کنیم از استراتژی SO استفاده می کنیم و در واقع این یک حالت ایده آل در ماتریس سوات است و همه دوست دارن چنین فرصتی نسیبشان شود. هرچند که این شرایط خیلی کم پیش می آید.
مانند یک شرکت سرمایه گذاری با یک تیم تحلیلی بزرگ که قیمت دلار، ارزهای دیجیتال و شرایط سهام های بورسی را تحلیل می کنند. زمانی که هر یک از بازار های ذکر شده رونق داشته باشد یک فرصت ارزشمند برای چنین شرکتی به وجود می آید چرا که در این صورت آنها از دو راه می توانند درآمد خودشان را افزایش دهند. اول جذب سرمایه و سبدگرانی برای سرمایه گذارها و دوم آموزش تحلیل بورس!
در مورد “پول زرنگ و پول خنگ” چیزی شنیده اید؟
در واقع پول زرنگ و خنگ هم از همین استراتژی استفاده می کنند. نقطه قوت آنها داشتن تجربه و سرمایه زیاد است و فرصتی که دارند، نداشتن اطلاعات، عدم تجربه و رفتار گَله ایه صاحبان پول های خنگ است. آنها از این فرصت نهایت استفاده را می کنند تا بیشترین سود را بدست آورند.
در مورد رفتار گَله ای نکات بسیار جالبی وجود دارد که دانست آنها می تواند در ابعاد مختلف زندگی به شما کمک کند. در این زمینه مطالعه پستهای “تئوری بز و فروش” و “تئوری بز و موفقیت” را به شما توصیه می کنیم.
استراتژی ضعف و فرصت ماتریس سوات WO-(Weaknesses & Opportunities)
زمانی که طبق ماتریس سوات در چنین شرایطی قرار می گیرید، نقطه ضعفی دارید اما فرصتی بدست می آورید تا آن را برطرف کنید. متفقین در جنگ جهانی دوم درست از همین استراتژی استفاده کردند. آنها نقطه ضعف داشتند. تعدادشان، ادوات نظامیشان و موقعیت استراتژیکشان بسیار ضعیف تر از آلمانها بود. اما با شکستن انیگما و بدست آوردن اطلاعات محرمانه فرصتی بدست آوردند و از آن به خوبی استفاده کردند.
ایران خودرو و سایپا را در نظر بگیرید. کیفیت خودروهای آنها به مراتب پایین تر از شرکت های خارجی است. این یک نقطه ضعف است.
اما بالا بودن هزینه های گمرک و محدودیت واردات خودروهای خارجی به یک فرصت برای آنها تبدیل شده تا بتوانند بازار خودرو را از آن خود کنند. اگر هدف، پیشرفت کارخانه ها و کشور باشد، استراتژی درست برای آنها این است که در چنین فرصتی با درآمدی که دارند کیفیت محصولات خود را بالا ببرند تا نقطه ضعف خود را برطرف کرده، بتوانند با خودروهای خارجی رقابت کنند. هرچند که به نظر نمی آید چنین هدفی داشته باشند.
استراتژی قدرت و تهدید ماتریس سوات ST-(Strengths & Threats)
تهدیدی وجود دارد اما شما با تکیه بر نقطه قوت خود از آن خارج می شوید. این هنر ماتریس سوات و کسی که آن را می شناسد است.
به عنوان مثالی برای حالت قدرت و تهدیدِ ماتریس سوات می توان همان فروشگاهی که علاوه بر فروش حضوری، فروش اینترنتی را هم در دستور کارش قرار داده و روی آن بخوبی کار کرده را مطرح کرد. کرونا و مسائلی شبیه به آن برای چنین فروشگاهی مشکلات کمتری ایجاد می کند. این فروشگاه می تواند با فروش اینترنتی اش از این بحران عبور کند در حالی که رقبای دیگرش یکی پس از دیگری ورشکسته می شوند و از بین می روند. به این ترتیب او بعد از کرونا هم، رقبای کمتری خواهد داشت. مثل طوفانی که همه بوته ها و درختان را از جا می کند و می برد. این وسط درختی که تاب آورده و محکم، با وجود تمام سختی ها برجای مانده بعد از طوفان شرایط بهتری خواهد داشت. از آب و خاک بهتری بهره خواهد برد.
پس در این حالت طبق ماتریس سوات فروش اینترنتی نقطه قوت و بروز بحران کرونا یک تهدید برونی می باشد.
استراتژی ضعف و تهدید ماتریس سوات WT(Weaknesses & Threats)
استراتژی ضعف و تهدید ماتریس سوات، یک استراتژی کاملا دفاعی است. در دنیای بیرون تهدیدی وجود دارد که اتفاقا ما هم در آن ضعف داریم. باید استراتژی طرح کنیم تا در مقابل آن تهدید، جان سالم بدر ببریم!
مثلا یک فروشگاه موبایل را در نظر بگیرید که نقدینگی زیادی ندارد. شما صاحب آن هستید و نمی توانید گوشی های خیلی گران قیمت را تهیه کرده و در فروشگاه قرار دهید. در این شرایط مشکل نقدینگی کم یک نقطه ضعف برای شما به حساب می آید. از طرف دیگر با تورم و بالا رفتن قیمت دلار، قیمت گوشی های موبایل هم افزایش پیدا می کند و توان تامین کنندگی فروشگاه شما را باز هم پایین تر می آورد. استراتژی درست ممکن است این باشد که آن فروشگاه از گوشی های آخرین مدل اپل صرفه نظر کند و به جایش گوشی های رده متوسط و پایین تر را عرضه نماید.
یادمان باشد با بالا رفتن قیمتها، توان خرید مردم هم کاهش یافته و متقاضی برای گوشی های ارزان تر هم بیشتر می شود. با چنین استراتژی این فروشگاه می تواند از یک بحران عبور کند.
همانطور که در مقاله “ویژگی های افراد موفق” هم گفتیم، افراد موفق و قدرتمند همیشه تهدیدها را به شکل فرصت می بینند. این موضوع همیشه در آنها دیده می شود. چه در فیلم های سینمایی و چه در واقعیت! به عنوان نمونه واقعی و ایرانی میتوانید زندگینامه بابک بختیاری را مطالعه کنید و به عنوان نمونه سینمایی و کاریزماتیک تحلیل شخصیت تام شلبی را بخوانید.
حرف آخر ماتریس سوات
ماتریس سوات ساده ترین و ابتدایی ترین راه برای طراحی یک استراتژی درست است. مخصوصا اگر قرار باشد چند نفر در مورد این استراتژی فکر کنند و نظر بدهند، کمک می کند تا همه افکار در یک جهت باشد و هماهنگی افزایش یابد.
اینکه از این روش چگونه استفاده کنید به مهارت و توانایی شما بستگی دارد. چرا که مثل همیشه احتمال اشتباه در این روش هم مثل همه روش های دیگر وجود دارد.
کاری که شما باید بکنید این است که اول از همه بهترین اطلاعات را جمع آوری کنید و بعد توانایی و دانش خودتان را در زمینه تفکر استراتژیک و در حیطه ای که قرار است از این تفکر استراتژیک در آن استفاده کنید، بالا ببرید.
مغز متفکر باشید و بدرخشید…
شما هم در این زمین تجریبات خودتان را با ما در میان بگذارید.
سازمان شما چه نقاط ضعف و قدرتی دارد؟
چه فرصت ها و تهدیدهای برای کسب و کار شما وجود دارد؟
چگونه از ماتریس سوات استفاده کرده یا می کنید؟
